Według Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości coraz więcej firm wprowadza elementy zarządzania wiekiem, takie jak mentoring, szkolenia czy elastyczne godziny pracy. Jednak wciąż robi to jedynie niewielka część sektora MŚP, a zatrudnia on prawie 78% pracowników 50+ w Polsce. Przedsiębiorcy uważają osoby w średnim wieku za mało wydajne, wolniejsze, niewykwalifikowane czy niepodatne na nowinki techniczne i naukowe. Jednak społeczeństwo – i rynek – się starzeje. Jak prognozuje GUS, do 2035 roku liczba osób w wieku produkcyjnym zmaleje o ponad 4 mln. Prędzej czy później każdy pracodawca stanie więc przed problemem deficytu wykwalifikowanych pracowników. Tę lukę z powodzeniem wypełnić mogą osoby w wieku 50+.
W 2016 r. liczba bezrobotnych w wieku 60+ wzrosła o 3,8% w skali roku, podczas gdy liczba bezrobotnych do 25 lat zmniejszyła się o 24,3%. Rośnie też udział osób powyżej 50. roku życia w ogólnej liczbie zarejestrowanych bezrobotnych. Odsetek ten w końcu 2016 r. wyniósł 28,2% (w porównaniu do 15,9% w 2005 roku).
Między pokoleniami
Wielu pracodawców uważa, że z wytęsknieniem oczekują jedynie emerytury. Tymczasem dojrzali pracownicy często dysponują kompetencjami i cierpliwością, których brakuje absolwentom młodego pokolenia. Coraz więcej przedsiębiorstw tworzy nawet zespoły międzypokoleniowe, które łączą zbierane latami doświadczenie i wiedzę starszych z umiejętnościami osób młodych. Takie rozwiązanie wprowadziła m.in. Energa Hydro, gdzie każda nowo zatrudniona osoba wybiera sobie mentora, któremu towarzyszy w codziennej pracy. Pomaga to w integracji pracowników, a jednocześnie zatrzymuje w firmie ich know-how, wiedzę i doświadczenie, szczególnie cenne w czasach, gdy brakuje specjalistów zawodowych.
Według badań Work Service, tylko jeden na pięciu pracodawców planuje w najbliższym czasie zatrudnienie osoby w wieku 50+. Aż 64% firm zatrudniających już dziś pracowników z tej grupy nie zamierza zwiększać ich liczby.
W Niemczech specjalna organizacja złożona z ekspertów i specjalistów zajmuje się np. restrukturyzacją przedsiębiorstw, które upadają . W Finlandii emerytowani robotnicy mogą wrócić na rynek pracy w niepełnym i elastycznym wymiarze godzin, przekazując swoje doświadczenia młodym jako tzw. mentorzy. Południowokoreańska firma Ever Young stawia nawet swoim pracownikom podstawowy warunek: ukończenie minimum 55 lat.
Pracownicy 50+ są...
- ...częściej nieobecni w pracy?
Według badań jest odwrotnie – korzystają ze zwolnień lekarskich rzadziej, niż młodsi. Opuszczanie dni pracy nie przekłada się na wiek, ale raczej na satysfakcję z aktywności zawodowej. - ...mniej produktywni?
Badania przeprowadzone na pracownikach zakładu Mercedes-Benz oraz w prawie 9 tys. szwedzkich zakładów produkcyjnych wykazało, że produktywność rośnie wraz ze stażem pracy. Także według OECD umiejętności komunikacyjne i intelektualne nie słabną z wiekiem. - ...niechętni zmianom i nowym technologiom?
W wielu przypadkach jest to prawda, ale nie charakteryzuje całej grupy. Dojrzali pracownicy często dorównują technologicznymi kompetencjami młodszym, a niechęć do zmian nie jest skorelowana z wiekiem – wszystko zależy od konkretnej osoby. - ...większym kosztem?
Osoby 50+ są bardziej lojalne i przywiązane do miejsca pracy niż młodsze, a to przynosi wymierne korzyści, np. braku kosztów rekrutacji i szkoleń nowych pracowników. Do tego dochodzą ulgi w pensjach i składkach oraz pozytywny wizerunek firmy, jako przyjaznej i odpowiedzialnej społecznie. - ...nieprzystosowani do potrzeb firmy?
Stanowiska odpowiednie dla pracowników 50+ są niemal w każdej firmie. Obok braku umiejętności w obrębie nowych technologii mogą oni mieć inne atuty, np. doskonałą znajomość branży czy łatwiejsze nawiązywanie kontaktu z klientem.
7 atutów pracowników 50+
- poparta latami doświadczenia i stażem pracy wiedza oraz umiejętności
- uregulowana, stabilna sytuacja rodzinna
- dyspozycyjność
- zdobyte przez lata kontakty zawodowe
- lojalność
- dojrzałość i umiejętność zachowania dystansu, adekwatnej oceny sytuacji trudnych czy konfliktowych
- zaangażowanie, poczucie odpowiedzialności za firmę i związania z nią
Współczynnik aktywności zawodowej osób w wieku 50-64 lata
UE - 68,2%, PL - 58,4%
Współczynnik zatrudnienia osób w wieku 50-64 lata
UE - 63,9%, PL - 55,9%
Liczymy ulgi
Zatrudniając osoby w wieku 50+ pracodawcy mogą liczyć na dodatki i zachęty. Mają prawo m.in. do dofinansowania kursów i miejsc pracy, są także zwolnieni z opłacania składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (przy zatrudnieniu osoby bezrobotnej w wieku 50+ na okres 12 miesięcy, a zatrudniając kobietę po 55. roku życia i mężczyznę po 60. roku życia – bezterminowo). Krócej wypłacają też zasiłek chorobowy (nie przez 33, a jedynie 14 dni), a na rozwój kompetencji osób 45+ firma może otrzymać nawet 80% zwrot kosztów szkolenia – to prawie dwukrotnie więcej, niż w przypadku młodszych pracowników.
Rządowe zachęty dla zatrudniających pracownika 50+
- Zmniejszenie kosztów pracy, w tym zwolnienie z opłacania niektórych
- składek i krótszy okres opłacania zasiłku chorobowego
- Zwrot kosztów zatrudnienia przy pracach interwencyjnych
- Zwrot kosztów szkoleń
- Bezpłatne wsparcie doradców
- Bezpłatne wsparcie w poszukiwaniu pracowników
Druga strona medalu
Zatrudnianie osób w wieku 50+ ma jednak swoje minusy. Dla wielu przedsiębiorców problematyczna jest m.in. konieczność zapewnienia elastycznych form lub godzin pracy (przy czym wg ekspertów przynosi to wymierne korzyści, takie jak poprawa stanu zdrowia i mniej nieobecności w pracy). Wielu pracodawców zniechęca też 4-letni okres ochronny, czyli brak możliwości wypowiedzenia umowy tym, którym do osiągnięcia wieku emerytalnego brakuje czterech lat lub mniej. – Dodatkowo wyzwaniem dla osób 50+ może być technologia, brak znajomości najnowszych rozwiązań informatycznych, systemy mobilne czy inna kultura pracy: rozproszenie, praca zdalna, bardzo szybkie zmiany i konieczność ciągłego aktualizowania wiedzy, kompetencji czy nabywania umiejętności – zaznacza Ewelina Myłek, CEO w Eleven Zett Productions. Wielu dojrzałych pracowników nie chce się dokształcać, a sytuacji nie poprawia również fakt, że niechętnie kierują ich na kursy sami pracodawcy, uważając, że nie jest to potrzebne, gdyż i tak niedługo przejdą na emeryturę.
Jednym z pionierów dostosowywania miejsca pracy do potrzeb dojrzałych pracowników była amerykańska sieć drogerii CVS. Wprowadzono elastyczne godziny pracy, program podróżniczy oraz drobne udogodnienia we wnętrzach. Obecnie osoby 50+ to już 1/5 załogi (z czego 7% to 90-latkowie!). Projektowanie biur przyjaznych dojrzałym pracownikom (design age-friendly) to coraz silniejszy trend również w Europie.
Na co nas stać?
Kwestia starzejącej się kadry „dogoni” każdego pracodawcę. Wiek pracownika nie powinien być jednak problemem, ale kapitałem, od którego rozwijania i wykorzystania w dużej mierze będzie zależała konkurencyjność firmy, niezależnie od jej wielkości czy strategii. – Nie na wieku bym się tu skupiła, a na indywidualnym podejściu człowieka. W każdej branży osoba w wieku 50+ może wnieść dużą wartość, być podporą zespołu i stabilnym ogniwem w łańcuchu procesów. Natomiast pracodawca umiejący mądrze wykorzystać wiedzę, wiek i zasoby dojrzałego pracownika może zdobyć znakomitego i doświadczonego doradcę, a nawet swoją „prawą rękę” – dodaje Ewelina Myłek. Pewne jest jedno – niezatrudnianie osób 50+ już teraz oznacza odrzucenie jednej trzeciej dostępnej, wykwalifikowanej siły roboczej. Każdy powinien sam odpowiedzieć sobie na pytanie, czy go na to stać.
